"جلسه فوق العاده" خامنه ای با جامعه مدرسین
محمدرضا یزدان پناه
آیت الله علی خامنه ای، رهبر جمهوری اسلامی، سفر نه روزه خود به قم را یک روز دیگر تمدید کرد تا برای دومین بار در روزهای گذشته با اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم دیدار کند.آنگونه که حجت الاسلام سید محسن صالح، مدیر سیاسی جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اعلام کرده، این دیدار قرار است ساعت ده صبح پنجشنبه در محل دفتر آیت الله خامنه ای در قم برگزار شود.
رسانه های حکومتی ایران که دیروز این خبر را به نقل از مدیر سیاسی جامعه مدرسین منتشر کردند، افزوده اند که در دیدار نخست این تشکل روحانی با آیت الله خامنه ای که روز اول آبان برگزار شده بود، قرار شده بود این جلسه تکرار شود. با وجود این، رسانه های فوق و نیز دفتر رهبر جمهوری اسلامی توضیح نداده اند که چرا این دیدار در همان مدت پیش بینی شده برگزار نشده و کار به تمدید زمان اقامت خامنه ای در قم کشیده شده است.
حجت الاسلام صالح که این خبر را در اختیار رسانه ها قرار داده، درباره محتوا و دستور این جلسه چیزی بیان نکرده است.
محمد یزدی، احمد جنتی، احمد خاتمی، صادق لاریجانی، ابراهیم امینی، جواد فاضل لنکرانی و... اعضای کنونی این تشکل هستند. هم اکنون و به دنبال درگذشت آیت الله مشکینی، شیخ محمد یزدی، رئیس اسبق قوه قضائیه ایران ریاست جامعه مدرسین را بر عهده دارد.
این تشکل روحانی – سیاسی هم مانند گروه مشابه خود یعنی جامعه روحانیت مبارز در آستانه انتخابات گذشته ریاست جمهوری بر سر حمایت از محمود احمدی نژاد دچار اختلافات داخلی شد تا اینکه در نهایت آیت الله یزدی ناچار شد شخصا با صدور بیانیه ای اعلام کند که این تشکل از احمدی نژاد در انتخابات حمایت می کند.
تشکلی که خامنه ای را مرجع کرد
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، عملا مدیریت حوزه علمیه قم را بر عهده دارد. این تشکل روحانی بعد از پیروزی انقلاب 1357 به یکی از پرنفوذترین تشکل های سیاسی ایران تبدیل شد و همراه با جامعه روحانیت مبارز تهران، برای سالها مدیریت سیاسی و خط دهی جناح راست ایران را بر عهده داشت.
محافظه کاران ایران و تشکل هایی مانند موتلفه، انجمن های اسلامی بازار و اصناف، جامعه اسلامی مهندسین و مجموعه گروه هایی که جبهه پیروان خط امام و رهبری به ریاست (حبیب الله عسگراولادی) را تشکیل می دهند، کماکان این دو تشکل روحانی را نقطه اتکای خود و محور وحدت جناح راست عنوان می کنند.
اما شاید مهم ترین ایفای نقش جامعه مدرسین حوزه علمیه قم پس از انقلاب 57 به 11 آذر ماه 1373 باز می گردد.دو روز پس از درگذشت آیت الله اراکی، مرجع تقلید شیعه، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نام هفت آیت الله را به عنوان مراجع جایز التقلید اعلام کرد.
در فهرست اعلام شده توسط این تشکل روحانی، آیت الله محمد فاضل لنکرانی، آیت الله محمدتقی بهجت، آیت الله حسین وحید خراسانی، آیت الله میرزا جواد تبریزی، آیت الله سیدموسی شبیری زنجانی، آیت الله ناصر مکارم شیرازی و آیت الله سیدعلی خامنه ای، به عنوان مجتهدینی که امکان تقلید از آنها وجود دارد معرفی شدند.
به این ترتیب، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم نخستین تشکلی است که نام آیت الله خامنه ای را به عنوان یک "مرجع تقلید" مطرح کرد. همچنین این نخستین باری بود که یک تشکل اقدام به معرفی مرجع می کرد،در حالیکه در تاریخ شیعه معرفی مرجع در انحصار تشکل خاصی نبوده است.
روایت آیت الله منتظری از مرجعیت خامنه ای
آیت الله حسینعلی منتظری، درباره روندی که به اعلام مرجعیت آیت الله خامنه ای توسط جامعه مدرسین منجر شد، در کتاب خاطراتش می گوید: "پس از رحلت مرحوم آيت الله خوئي، مسئولين وزارت خارجه ايران در هند و پاكستان ايشان(آیت الله خامنه ای) را در عرض آيت الله گلپايگاني و آيت الله اراكي به عنوان مرجع معرفي كردند و جزوه اي در اين زمينه به زبان اردو با عكس آقايان و تبليغات زياد به چاپ رساندند و بين علماي آن بلاد توزيع كردند، كه هر دو جزوه نزد اينجانب موجود است."
این مرجع تقلید درگذشته شیعه می افزاید: "در اين رابطه يكي از مسئولين وزارت خارجه كه پيدا بود به مقام رهبري علاقه مند ميباشد نزد من آمد و گفت: اصرار مسئولين وزارت خارجه بر مرجعيت ايشان در آن بلاد عكس العمل خوبي نداشت و علما پذيرا نبودند و رهبري ايشان را نيز زير سئوال ميبرد، و بر اين اساس من نامه اي به ايشان نوشتم كه اين امر به ضرر شماست، و با اينكه نامه من خيلي دوستانه بود از طرف مسئولين مورد عتاب قرار گرفتم، و در نتيجه گفتند هيچ يك از مسئولين حتي وزرا حق ندارند به ايشان نامه بنويسند مگر اينكه قبلا بعضي از حواشي نامه ایشان را ببينند و كنترل كنند."
آیت الله منتظری در ادامه می گوید: "پس از رحلت آيت الله اراكي برخي از مسئولين از تهران به منزل آقاي حاج سيد مهدي روحاني آمدند و اصرار داشته اند كه جامعه مدرسين آقاي خامنه اي را به عنوان مرجع تقليد معرفي كنند، و از طرف ديگر جمع زيادي از طلاب جوان و بچه ها و گروههاي فشار را در خيابان بيمارستان در كنار دفتر جامعه مدرسين جمع كردند و آنان با شعار و فشار از جامعه مدرسين همين امر را ميخواستند و چند نفر از جامعه مدرسين كه در تهران بودند به همين منظور فورا خودشان را به قم رساندند. با اين همه مقدمات و برنامه ريزيها هفت نفر از جامعه حاضر شدند ايشان را در عداد مراجع ذكر كنند و بر اين اساس ايشان و شش نفر ديگر به عنوان مرجع معرفي و اعلام شد؛ در صورتي كه معمولا پس از رحلت هر مرجع از ناحيه علما و بزرگان يك نفر شاخص معرفي ميشود تا مردم از "تحير" خارج شوند.
آیت الله منتظری با اشاره به مخالفت تعدادی از اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم با این تصمیم، می گوید: "بعضي از افراد جامعه مدرسين نزد من آمدند و گفتند: به جامعه گفته اند به هر قيمتي كه هست بايد آقاي خامنه اي را به عنوان مرجع معرفي كنيد زيرا مصلحت نظام چنين اقتضا ميكند؛ ليكن من و بعضي ديگر مخالف بوديم، ولي كاري از ما ساخته نبود فقط از جلسه خارج شديم."
قائم مقام رهبر جمهوری اسلامی در دهه 60 سپس در خاطرات خود تصریح می کند: "اينجاست كه خطر فدا كردن حقيقت در راه مصلحت محسوس ميگردد."
زمینه سازی برای مرجعیت مجتبی خامنه ای؟
جامعه مدرسین حوزه علمیه قم که اعضای آن قرار است صبح پنجشنبه برای دومین بار در ده روز گذشته با رهبر جمهوری اسلامی دیدار کنند، طی دوران فعالیت خود علاوه بر اینکه آیت الله خامنه ای را به سمت مرجعیت منصوب کرد، مخالفت خود را با مرجعیت تقلید دو روحانی بلندپایه دیگر نیز اعلام داشت.
این تشکل در سالهای ابتدایی انقلاب، آیت الله محمدکاظم شریعتمداری از مراجع تقلید پرطرفدار و از روحانیون موثر در پیروزی انقلاب را از عنوان مرجعیت، عزل شده عنوان کرد و سال گذشته هم به دنبال حوادث پس از انتخابات دوره دهم ریاست جمهوری، آیت الله یوسف صانعی، از مراجع تقلید منتقد حکومت ایران را "فاقد ملاکهای لازم برای تصدّی مرجعیت" معرفی کرد.
دومین دیدار آقای خامنه ای با اعضای این تشکل حامی وی در شرایطی برگزار می شود که پیش از سفر رهبر جمهوری اسلامی به قم، اخبار غیررسمی زیادی در مورد رایزنی های گسترده نزدیکان رهبر با هدف کسب عنوان اجتهاد برای مجتبی خامنه ای، فرزند او در محافل خبری منتشر شد.
برخی تحلیلگران و مخالفان حکومت ایران معتقدند که آیت الله خامنه ای در حال فراهم آوردن فضا برای معرفی مجتبی خامنه ای به عنوان مجتهد، با هدف زمینه سازی به منظور بر عهده گرفتن پست رهبری جمهوری اسلامی توسط اوست.
باید منتظر ماند و دید که دیدار دوباره آیت الله خامنه ای با اعضای جامعه مدرسین حوزه علمیه قم که پیش از این یک بار حکم به مرجعیت خود وی صادر کرده اند، آنهم به قیمت تمدید مدت سفر، تا چه اندازه در راستای این تحلیل است.
آقای خامنه ای در دیدار نخست خود با اعضای جامعه مدرسین گفته بود: "یکی از وظایف مهم جامعه مدرسین حوزه علمیه قم حفظ و تقویت ارتباط با مراجع بزرگوار است زیرا جامعه مدرسین خاستگاه مراجع محترم است و برخی از آنان، از اعضای جامعه مدرسین بوده اند."
--
